O boreliozie
Borelioza (choroba z Lyme) jest najczęstszą chorobą odkleszczową na terenie Polski i Europy. Spowodowana jest ona zakażeniem krętkami z gatunku Borelia burgdorferi sensu lato, z których objawy choroby najczęściej wywołują B. burgdorferii sensu stricto, B. afzeli, B. garini (genogatunki patogenne).
Całkowite ryzyko rozwinięcia się boreliozy z Lyme po ukłuciu kleszcza ocenia się na 2,6% i zależy od czasu żerowania na skórze: od 2% jeżeli jest on krótszy niż 12 godz. do 5,2% po 4 dniach. Wykrycie DNA Borrelia urgdorferi s.l. w kleszczu zwiększa ryzyko do 6,7%, w porównaniu do 1,4%, gdy wynik badania był ujemny.
OBJAWY
Skórne
Cechy rumienia wędrującego:
-centralne przejaśnienie
-obrączka rumieniowata odgraniczająca zmianę od zdrowej skóry
Chłoniak limfocytarny
Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry
Do postawienia rozpoznania Lyme arthritis konieczne jest stwierdzenie przeciwciał w surowicy: w postaci wczesnej w klasie IgM oraz narastanie miana przeciwciał IgG, w postaci przewlekłej obecności przeciwciał w klasie IgG. Oznaczanie serologii z płynu stawowego nie ma zastosowania w diagnostyce.
Cechy wskazujące na Lyme arthritis:
-znaczna ilość wysięku, obrzęk ograniczający ruchomość, bez zaczerwienienia, rzadko wzmożone ucieplenie stawu, umiarkowane dolegliwości bólowe
-brak objawów ogólnych (gorączka, osłabienie)
-wywiad dotyczący ukłucia przez kleszcza, przebywania na terenie endemicznym
-potwierdzona obecność przeciwciał
-prawidłowe/nieznacznie podwyższone parametry stanu zapalnego (OB, CRP)
OBJAWY
Stawowe
Z uwagi na niespecyficzne objawy diagnostyka neuroboreliozy wymaga badania płynu mózgowo-rdzeniowego z wykazaniem wewnątrzoponowej produkcji przeciwciał a. czasami, gdy jest to niemożliwe, ze stwierdzeniem DNA krętków w płynie m-r (szczególnie we wczesnej fazie choroby). Płyn mózgowo-rdzeniowy w przebiegu infekcji B.burgdorferii ma cechy zapalne (pleocytoza jednojądrowa, podwyższone stężenie białka).
W leczeniu porażenia nerwów czaszkowych stosuje się doksycyklinę 2x100mg przez 14-28 dni. W pozostałych przypadkach najczęściej konieczne jest leczenie dożylne ceftriaksonem 2g/dobę przez 21-28 dni.


Inne choroby przenoszone przez kleszcze.
Nie każde ukłucie przez kleszcza oznacza zachorowanie na boreliozę z Lyme. Rolą lekarza POZ jest uspokojenie w tej sprawie zaniepokojonych pacjentów. Jak wspomniano wcześniej tylko około 20% populacji kleszczy jest zakażonych B. burgdorletii. Ryzyko transmisji infekcji po jednorazowym ukłuciu przez zakażonego kleszcza wynosi ok 6,7%, czyli jest stosunkowo niskie. Należy jednak pamiętać, że borelioza jest jedną z wielu (choć najczęstszą) chorobą przenoszoną przez kleszcze. Do chorób powodujących objawy u ludzi, a których wektorami są kleszcze należą: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), ludzka anaplazmoza granulocytarna (HGA) I babeszjoza.
Na szczególną uwagę zasługuje kleszczowe zapalenie mózgu — druga najczęściej rozpoznawana choroba przenoszona przez kleszcze na terenie Europy. Jej czynnikiem infekcyjnym jest wirus kleszczowego zapalenia mózgu, zawierający trzy podtypy z których na terenie Polski występuje europejski określany jako zachodni (W-TBEV), którego wektorem jest Ixodes ricinus. W 2019r. odnotowano w Polsce 265 przypadków KLM, z czego 40,7% (108 przypadków) w województwie podlaskim. Zakażenie może nastąpić również drogą pokarmową poprzez spożycie niepasteryzowanych produktów mlecznych od zakażonych krów, owiec lub kóz. Okres wylegania KZM wynosi 4 do 28 dni a przebieg choroby dwufazowy. W pierwszej fazie (1-8 dni) dominują objawy grypopochodne, nudności, wymioty. W drugiej (neurologicznej), poprzedzonej okresem dobrego samopoczucia, występują objawy neurologiczne typowe dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu czy korzeni rdzeniowych. Ta faza choroby wymaga różnicowania z neuroboreliozą. U 20-50% chorych pozostają trwałe ubytki neurologiczne: porażenia/niedowłady n. czaszkowych, porażenia kończyn, zaburzenia móżdżkowe czy zaburzenia czynności poznawczych. Nie dysponujemy leczeniem przyczynowym, jest ono objawowe, tym ważniejsze jest zapobieganie zakażeniu poprzez stosowanie szczepień uodporniających. Do dyspozycji pozostają dwie bezpieczne i wysoce immunogenne szczepionki (Encepur i FMSE IMMUN) pozwalające na uzyskanie u 98% szczepionych trwałej odporności. Obie szczepionki zarejestrowane są do stosowania u dzieci, które ukończyły 12 miesiąc życia, w przedziale wiekowym 2-12 r.ż. stosuje się połowę dawki zalecanej dla dorosłych. Szczepienia powinny być zalecane osobom wykonującym pracę w kompleksach leśnych i zadrzewionych endemicznego występowania KZM oraz turystom przebywającym na ww. terenach.

Ludzka granulocytarna anaplazmoza
Grupa gorączek plamistych (SFG Spotted fever group rickettsiosis)
Oddzielnym zagadnieniem są objawy pozostające po leczeniu, a wynikające z uszkodzenia tkanek w przebiegu zakażenia. Ich ustępowanie u większości chorych ma miejsce po kilku tygodniach-miesiącach od zakończenia antybiotykoterapii, jednak u części pozostają jako trwałe następstwo choroby. W wyniku zapalenia korzeni nerwowych może dojść do utrzymywania się parestezji, a zapalenie nerwu VII może skutkować trwałym jego uszkodzeniem. Znaczna liczba chorych cierpi na niezdolność do pracy z powodu obniżonej tolerancji na stres i objawów neurastenicznych, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po wyleczeniu. Późne rozpoznanie neuroboreliozy z Lyme może pozostawić porażenia, ubytki słuchu, ataksję, nieotrzymanie moczu, zaburzenia poznawcze. Następstwem ACA mogą być trwałe zmiany atroficzne skóry, neuropatie obwodowe i deformacja okolicznych stawów, natomiast skutkiem boreliozy stawowej może być borelioza stawowa oporna na antybiotyki.